Skarby UNESCO w Polsce

W Polsce znajduje się 14 obiektów objętych szczególną ochroną UNESCO, organizacji ONZ, której podstawowym celem jest wspieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie kultury, sztuki i nauki.  Są wśród nich prawosławne, protestanckie i katolickie świątynie, zamki i inne wspaniałe zabytki kultury.

Kraków i okolice

Zatrzymując się w Krakowie możesz z łatwością dotrzeć do sześciu z czternastu  polskich obiektów z listy światowego dziedzictwa UNESCO. Stare Miasto w Krakowie – historyczne serce dawnej stolicy Polski zostało wpisane na listę UNESCO w 1978 r. i było jednym z pierwszych na świecie.

Zabytkowe centrum obejmuje dziesiątki wspaniałych obiektów, w tym Zamek Królewski z gotycką katedrą i Uniwersytet Jagielloński. Prawdziwą perełką jest krakowski rynek. Po środku tego jednego z największych średniowiecznych europejskich rynków znajdują się Sukiennice – najlepsze miejsce na zakupy pamiątek z Krakowa. Pod Sukiennicami urządzono multimedialną wystawę „Śladem europejskiej tożsamości Krakowa”.  Ta nowoczesna ekspozycja będąca efektem 5-letnich badań archeologicznych prowadzonych w centrum miasta ukazuje ścisłe związki łączące średniowieczny Kraków z innymi ośrodkami europejskimi.

Wraz ze Starym Miastem na listę UNESCO wpisany został Kazimierz,  do początków XIX wieku samodzielne miasto, a dziś jedna z najbardziej znanych dzielnic Krakowa. Jego północno-wschodnią część stanowiła historyczna dzielnica żydowska. Przez powojenne dziesięciolecia Kazimierz kojarzył się z opuszczonymi domami. W latach 90. XX w. zaczął powracać do życia za sprawą mody na sztukę i kulturę żydowską. To tutaj co roku odbywa się  Festiwal Kultury Żydowskiej, a Steven Spielberg nakręcił jeden ze swoich najważniejszych filmów „Lista Schindlera”.

Na zachód od Krakowa znajduje się Oświęcim, w którym w latach 1940-45 funkcjonował zespół nazistowskich obozów koncentracyjnych Auschwitz-Birkenau. To miejsce masowej eksterminacji około 1,1 miliona Żydów z całej Europy, a także 140–150 tysięcy Polaków, około 23 tysięcy Romów, około 12 tysięcy jeńców radzieckich oraz ofiar innych narodowości.

W pobliżu Krakowa znajdują się królewskie kopalnie soli w Wieliczce i Bochni. To najstarsze tego typu kopalnie na świecie. Przemierzając podziemne trasy turystyczne można w niej prześledzić wszystkie etapy rozwoju techniki górniczej w poszczególnych epokach historycznych. W Wieliczce znajduje się  sanatorium, w którym leczy się alergię i astmę. W solnych salach odbywają się tu koncerty, spektakle teatralne i przyjęcia. Istnieje tu położony najniżej na świecie plac zabaw dla dzieci i hotel.

Piękne świątynie południowej Polski

Średniowieczne drewniane kościoły wpisane na listę dziedzictwa UNESCO we wsiach Binarowa, Blizne, Dębno, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa (południowa Małopolska i Podkarpacie) należą do najlepiej zachowanych przykładów gotyckich świątyń w Europie.

Położona 33 km na południe od Krakowa Kalwaria Zebrzydowska została w 1999 r.  jako jedyna kalwaria na świecie, wpisane na listę UNESCO.  To ośrodek ruchu pielgrzymkowego do sanktuarium pasyjno-maryjnego oo. Bernardynów, składającego się  z manierystycznego zespołu architektonicznego i krajobrazowego oraz parku pielgrzymkowego z XVII wieku. W bocznej kaplicy kościoła umieszczony jest cudowny wizerunek Matki Bożej Kalwaryjskiej.

W 2013 r. na listę wpisano 16 cennych historycznie i ciekawych architektonicznie drewnianych cerkwi – po 8 z Polski i Ukrainy. W Polsce są to: cerkiew św. Paraskiewy w Radrużu, cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Chotyńcu, cerkiew św. Michała Archanioła w Smolniku, cerkiew św. Michała Archanioła w Turzańsku i cerkiew św. Jakuba Młodszego Apostoła w Powroźniku, cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach, cerkiew św. Paraskiewy w Kwiatoniu, cerkiew św. Michała Archanioła w Brunarach Wyżnych. Stanowią one najdoskonalsze osiągnięcia drewnianej architektury cerkiewnej z przełomu XV i XVI w.

Perły Dolnego Śląska i regionu lubuskiego

Po obu stronach granicy polsko niemieckiej rozciąga się Park Mużakowski (niem. Muskauer Park).  Założył go na powierzchni ok. 1000 ha pruski książę Herman von Pückler-Muskau w latach 1815-45. Park Mużakowski jest jednym z najrozleglejszych i najbardziej okazałych historycznych założeń parkowych w Europie, w którym zrealizowano program kompozycyjny angielskiego parku krajobrazowego. Wstęp do parku jest wolny przez całą dobę. Możesz go zwiedzać pieszo lub na rowerze. Park został wpisany na listę UNESCO w 2004 r. jako 12 obiekt w Polsce.

Jednym z najlepszych przykładów XX-wiecznej sztuki inżynierskiej i architektonicznej jest Hala Stulecia we Wrocławiu. Wzniesiona została w latach 1911–1913 według projektu Maxa Berga, w stylu ekspresjonistycznym. Do jej budowy użyto najlepszej jakości żelbetu. Ma 42 m wysokości, a nakrywająca ją kopuła 67 m średnicy. W pobliżu znajduje się Pergola z Fontanną Multimedialną, Ogrodem Japońskim oraz ZOO.

Będąc we Wrocławiu, warto być pojechał do pobliskiego Jaworu  i Świdnicy by podziwiać XVII-wieczne Kościoły Pokoju. Protestanckie świątynie powstały w następstwie pokoju westfalskiego kończącego wojnę trzydziestoletnią (1618–1648), gdy naciskany przez protestancką Szwecję katolicki cesarz Ferdynand III Habsburg przyznał śląskim luteranom prawo do wybudowania trzech świątyń na obszarach bezpośrednio podległych jego władzy. Do naszych czasów dotrwały dwa – kościół w Głogowie spłonął. Świątynie są największymi w Europie drewnianymi budowlami sakralnymi o konstrukcji szkieletowej. Wzniesione z drewna i gliny, bez wież, zdumiewają przepychem wnętrza.

Zamość: idealnie renesansowe miasto

Zamość zadziwia przyjezdnych od końca XVI wieku, kiedy to zostało wzniesione z inicjatywy Jana Zamojskiego. Wzorowane na włoskiej teorii „miasta idealnego” zostało zaplanowane przez architekta Bernardo Morando, którego wizją było połączenie budowli obronnych z włoską i środkowo-europejską zabudową miejską. Dzięki bezbłędnemu wykonaniu Zamość zyskał sobie wiele przydomków – bywa określany „perłą renesansu”, „miastem arkad” i „Padwą północy”.

Bogactwo natury w Polsce Wschodniej

Na pograniczu polsko-białoruskim znajduje się Puszcza Białowieska. Ze względu na fakt, że jest ona jedyną pozostałością po pierwotnej puszczy porastającej Europę, została wpisana na listę UNESCO. Obecnie jest ona jedną z największych europejskich ostoi rzadkich gatunków zwierząt, m.in. żubrów, rysiów czy wilków.

Krzyżackie pozostałości w Polsce Północnej

W Polsce Północnej znajduje się krzyżacki zamek w Malborku, który pod względem zajmowanej powierzchni jest największym zamkiem na świecie, a zarazem największą ceglaną budowlą w Europie. Został on wzniesiony na polecenie rycerzy Zakonu Krzyżackiego i był jedną z ich najważniejszych fortec.

Innym zabytkiem wzniesionym z inicjatywy Krzyżaków jest Stare Miasto w Toruniu, które powstało jeszcze w XIII wieku. W tej hanzeatyckiej metropolii urodził się Mikołaj Kopernik, które niewątpliwie jest najbardziej zasłużonym mieszkańcem Torunia. Dzisiaj obok domu słynnego astronoma funkcjonuje inny symbol miasta – Żywe Muzeum Piernika.

Warszawa: od ruiny do listy UNESCO

Stare Miasto w Warszawie zostało niemal całkowicie zniszczone w trakcie II wojny światowej, jednak dzisiaj jest doskonałym przykładem, jak sprawna rekonstrukcja potrafi przywrócić utracony blask. Jego centrum stanowi Zamek Królewski, niegdyś rezydencja książąt mazowieckich, a później również siedziba królów i rządu. Rynek Starego Miasta został odbudowany zgodnie z XVII- i XVIII-wiecznym kształtem, z kolei w Barbakanie mieści się dzisiaj wystawa przybliżająca odwiedzającym historię miejskich fortyfikacji, których pozostałości wciąż można znaleźć w okolicy. Makiety przedstawiające bogactwo warszawskiego Starego Miasta tłumaczą, dlaczego uzyskało ono status zabytku wpisanego na Listę Dziedzictwa Światowego UNESCO.

Odwiedź wszystkie zabytki UNESCO w Polsce!

---

Zdjęcie w nagłówku: Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Poland | Flickr. Tytuł:Stare Miasto w Zamościu / Old City of Zamość na licencji CC BY-ND 2.0